TOD چيست؟
یکی از تکامل یافته ترین دیدگاه های توسعه شهری که می تواند آغازی بر بهبود وضعیت کنونی شهرها و گامی موثر در راستای توسعه پایدار باشد توسعه مبتنی بر حمل و نقل همگانی است. امروزه نظریه پردازان TODمسائل شهری معتقدند صرفا حمل و نقل همگانی برای تغییر الگوی توسعه و ایجاد تغییرات معنادار در فرم شهری کافی نیست از این رو تاکید آنها بر تلفیق سامانه های حمل و نقل همگانی در پایه و اساس شهر است و توسعه مبتنی بر حمل و نقل راهکار مناسبی برای این امر به شمار می رود. تاکید توسعه مبتنی بر حمل و نقل همگانی بر ارتباط متقابل حمل و نقل همگانی و توسعه شهری است. این توسعه در واقع الگويي از توسعة شهري متكي به حمل و نقل عمومي است كه پيرامون مراكز و ايستگاه هاي حمل و نقل همگانی مانند پايانه هاي اتوبوسراني و ايستگاه هاي مترو شكل ميگيرد .اولين پروژه هاي توسعه مبتني بر حمل و نقل همگاني در آمريكا، به صورت توسعه هاي اطراف خطوط راه آهن و حومه هاي شهري با خيابانهاي ماشين رو در اواخر قرن۱۹ و اوايل قرن ۲۰ بوده است.
- به طور کلی تعاریف زیادی از توسعه مبتنی بر حمل و نقل همگانی ارائه شده است که جامع ترین آن متعلق به پیترکالتورپ می باشد:
“توسعه مبتنی بر حمل و نقل همگانی” رویکردی است که بر مبنای آن بین الگوی توسعه شهر و الگوی استقرار شبکه حمل و نقل همگانی انبوه، هماهنگی وجود دارد. این رویکرد به صورت پروژه با کاربری مختلط قابل اجرا است که در فاصله پیاده‌روی (۵۰۰ تا ۸۰۰ متری) از ایستگاه حمل و نقل همگانی قرار گرفته‌است. طراحی، چیدمان و اختلاط کاربری‌ها با تأکید بر ایجاد محیط پیاده‌محور و تقویت استفاده از حمل و نقل همگانی می‌باشد. اختلاط کاربری‌های مسکونی، تجاری، اداری، فضای باز و فضاهای عمومی در فاصله دسترسی مناسب پیاده، امکان تردد ساکنان و شاغلان در محل را با وسایل نقلیه همگانی، دوچرخه و یا به صورت پیاده تسهیل می‌کند. تراکم فعالیت و ساختمان در نواحی همجوار ایستگاه حمل و نقل همگانی به صورت نسبی بیشتر از بافت شهری اطراف بوده و هر چه فاصله از ایستگاه بیشتر می‌شود، تراکم نسبی نیز کاهش مییابد.
در دیدگاه سرورو، توسعه حمل ونقل همگانی محور عبارت است از: «یک اجتماع با کاربري مختلط و فشرده، گرداگرد مرکزیت یک ایستگاه حمل و نقل؛ این ایستگاه به گونه‌اي طراحی شده است تا نظر ساکنین، کارگران و مغازه داران را به استفاده از حمل و نقل همگانی و کاهش استفاده از اتومبیل شخصی جلب نماید. دهکده هاي حمل و نقل تقریباً به اندازه یک چهارم مایل (۴۰۰ متر-۰٫۴ کیلومتر) از یک ایستگاه حمل و نقل توسعه مییابد و مسافتی است که می‌توان در مدت ۵ تا ۱۵ دقیقه پیاده پیمود.» در این دیدگاه ساختار جدید و یا توسعه مجددي از یک یا چند ساختمان است که براي آسان نمودن استفاده از جهت یابی و تعیین مکانی با حمل و نقل همگانی طراحی می شود
در تعریفی دیگر توسعه مبتنی بر حمل و نقل عمومی “ترکیبی عملکردی از کاربری زمین با حمل و نقل عمومی به وسیله ایجاد محلات فشرده، قابل پیاده روی و با کاربری مختلط در یک فاصله با قابلیت پیاده روی از ایستگاه حمل و نقل عمومی است. این نوع توسعه افراد، مشاغل و خدمات را در کنار یکدیگر قرار داده و به گونه ای طراحی می شود که سفرهای پیاده و یا با استفاده از دوچرخه، حمل و نقل عمومی و اتومبیل را به سفرهای ایمن، کارا و راحت مبدل سازد.”
- اصول توسعه مبتنی بر حمل ونقل همگانی (TOD):
طبق استانداردهای تدوین شده برای ارزیابی پروژه‌های TOD، این پروژه‌ها در وضعيت ايده‌آل باید با توجه به هشت اصل زیر طراحی شوند:
۱-پیاده‌محوری: توسعه محلات شهری بر مبنای رفت و آمد پیاده
– مسیر عبور پیاده باید ایمن و پیوسته باشد.
– قلمرو پیاده باید فعال و سرزنده باشد.
– قلمرو پیاده باید متناسب با شرایط آسایش اقلیمی طراحی شده باشد.
۲-دوچرخه‌سواری: اولویت‌بخشی به شبکه حمل و نقل غیر موتوری
– مسیر عبور دوچرخه‌سوار باید ایمن و پیوسته باشد.
– فضای توقف و نگهداری دوچرخه باید به میزان کافی و به صورت ایمن تأمین شود.
۳-ایجاد ارتباط و نفوذپذیری: ایجاد شبکه‌ای متراکم از معابر و راه‌ها
– مسیرهای عبور عابر پیاده و دوچرخه‌سوار باید کوتاه، مستقیم و متنوع باشد.
– مسیرهای دسترسی عابر پیاده و دوچرخه‌سوار (به ایستگاه حمل و نقل همگانی) باید کوتاه‌تر از مسیر دسترسی اتومبیل باشد.
۴-حمل و نقل همگانی انبوه: مکانیابی طرح‌های توسعه در نزدیکی شبکه حمل و نقل همگانی با کیفیت و ظرفیت بالا
– امکان دسترسی پیاده به ایستگاه‌های حمل و نقل همگانی انبوه باید فراهم باشد.
۵-اختلاط کاربری‌ها: طراحی بر اساس تخصیص کاربری مختلط
– اختلاط کاربری‌ها و وجود عملکردهای مورد نیاز روزانه در جوار ایستگاه حمل و نقل همگانی ضروری است.
– امکان دسترسی ساکنان مسکن ارزان‌قیمت به حمل و نقل همگانی انبوه باید فراهم شود به نحوی که گروه‌های کم‌درآمد مسیر سفر روزانه کوتاه‌تری داشته‌باشند.
۶-افزایش تراکم: بهینه‌سازی و هماهنگی تراکم کاربری و فعالیت و ظرفیت شبکه حمل و نقل همگانی
– تراکم نسبی فضای کار و سکونت در نزدیکی ایستگاه حمل و نقل همگانی باید بیش از نواحی همجوار باشد و در عین حال لازم است با زمینه و بافت شهری همجوار هماهنگی لازم را دارا باشد.
۷-توسعه شهری فشرده: طراحی و برنامه‌ریزی منطقه‌ای بر اساس کاهش سفرهای روزانه و جلوگیری از توسعه افقی شهرها
– توسعه شهری باید تا حد امکان در نواحی شهری موجود انجام شود.
– ایجاد یکپارچگی در سیستم حمل و نقل
۸-تغییر رویکرد از طراحی خودرو محور به طراحی مبتنی بر حمل و نقل همگانی
– فضای متعلق به عبور و توقف خودروی شخصی باید به حداقل رسیده و حداکثر استفاده از ظرفیت معابر برای شبکه حمل و نقل همگانی انبوه بعمل آید.
